Rapora girtîgehan: Mafên herî bingehîn jî hatine sekinandin

  • rojane
  • 15:43 27 Hezîran 2025
  • |
img

WAN – Di rapora ku piştî nirxandinên li 9 girtîgehan hat amadekirin de rêxistinên hiqûqî û sivîl gotin, "Mafên herî bingehîn ên însanî yên girtiyan hatine sekinandin, tecrîda li ser girtiyan derketiye asta herî bilind."

Saziyên hiqûqî û sivîl ên li Wanê, li ser 9 girtîgehên ku serdana wan kirin raporek amade kirin. Di raporê de bal hat kişandin ku girtî ji gelek mafan sûdê wernagirin û hat xwestin ku Desteyên Rêveberiya Girtîgehê û Çavdêriyê bên betalkirin û ev yek jî bi biryarên bêîtaetî pêşî li berdana wan vedike. Komeleya Piştgirî û Alîkariya Hevpar a bi Malbatên Girtî û Hikumxwaran re (TUHAY-DER), Komeleya Hiqûqnasan a ji bo Azadiyê (OHD), Baroya Wanê, Sendîkaya Kedkarên Xizmetên Tenduristî û Civakî (SES), Odeya Hekîman a Wan-Colemêrg rapora ku der barê 9 girtîgehên li Serhat û Herêma Derya Reş de organîze kirine, aşkera kirin. Di rapora ku li Salona Konferansê ya Tahîr Elçî ya Baroya Wanê ji aliyê endamê OHD’ê Ozgur Ecer ve rewşa girtîgehên Tîpa F a Wan û Xelatê, Girtîgeha Tîpa T a Beşîkduzuyê, Girtîgehên Tîpa L ên Panos, Kalkandere, Gîresûn Espiye û Girtîgeha Tîpa S a Îdirê hat vegotin.
 
Ecer da zanîn ku li hemû girtîgehan veguhastina nexweşxaneyan dereng tê xistin û di hin rewşan de jî veguhestin qet pêk nayê û di hin girtîgehan de ji ber ku girtî kontrolên devkî û pêkanîna kelepçeyan qebûl nakin. Ecer da zanîn ku kotaya pirtûkan a navbera 3 û 10 li girtîgehan tê bicihkirin û destnîşan kir ku pirtûkên Kurdî û nameyên Kurdî bi bahaneya 'nayên tercûmekirin' ji girtiyan re nayê dayîn.
 
QEDEXE DIDOMIN 
 
Ecer da zanîn ku rojnameyên muxalîf ên wekî Yenî Yaşam, Evrensel û Bîrgun jî nadin girtiyan û şopandina qenalên televîzyonê yên muxalîf jî bi teknîkê hatiye astengkirin. Ecer bi lêv kir ku li piraniya girtîgehên hatine lêkolînkirin, xwarin hindik tên dayîn û di hin rewşan de jî xwarina ku tê dayîn nayê qebûlkirin û qedexeyên kurs, atolye û aktîvîteyên sporê yên ji ber pandemîk hatine ferzkirin hê jî di meriyetê de ne.
 
Ecer diyar kir ku tecrîda li ser girtiyên ji her du çalakiyan û hevdû dewam dikin, girtî di bin tecrîdeke giran de ne û derfetên wan ên civakîbûnê bi temamî ji destê wan hatine girtin û wiha hat gotin: “Daxwazên wan ên ji bo mafên banga vîdeoyê bi hinceta ku ji bo bikaranîna van mafan binesaziya guncaw nîne, hatine redkirin, lê belê girtiyên din ên ji ber sûcên nelirêtiyê hatine mehkûmkirin, ev maf hatiye dayîn. Her wiha li gelek girtîgehên ku hatin ziyaretkirin, lêgerînên hucreyên rûtîn ên mehekê gelek caran ji armanca wan derbas bûne û li şûna ku li tiştên qedexe kirî bigerin, ode hatine talankirin û hemû eşya li derdorê belav bûne û di dema van lêgerînên hucreyan de jî fermana leşkeriyê li ser girtiyan hatiye ferzkirin.”
 
TIŞTÊN KU DIVÊ BÊN KIRIN  
 
Ecer tespît û tiştên ku divê bên kirin wiha rêz kir; 
 
“*Girtîgeha Tîpa L a Patnosê şil û nem e û ji bo girtî karibin jiyana xwe bidomînin şert û mercên girtîgehê têrê nakin û ji ber rewşa wê ya berê teqez divê were girtin.
 
*Dema li gorî rêgezên hiqûqî yên gerdûnî rêzikên hiqûqî û navneteweyî li ber çavan bê derbaskirin; divê dawî li pêkanînên rêveberiya girtîgehê û personelên ku di encama binpêkirina îşkence, mafê tenduristî û dermankirinê, mafê azadiya şexsî û ewlehiya kesane, azadiya ragihandinê û azadiya ramanê ya ku di encama serlêdanên saziyên me de hatine tespîtkirin, bê dayîn.  Ji bo rêveberî wezîfeyên xwe yên erênî bicih bîne.
 
*Wekî di raporê de tê dîtin mafên herî bingehîn ên mirovî yên girtiyan jî hatine rawestandin û tecrîda ku li ser girtiyan tê ferzkirin gihiştiye asta herî jor. Divê mafê telefonê zêdetir ji girtiyan re bê dayîn û herî kêm derfet bê dayîn ku di lîsteya ziyaretvanan de bi her kesî re têkiliyê deynin.
 
*Girînge ku girtî di şert û mercên girtîgehê de karibin civakî bibin, di dema cezayên xwe de ji têkiliyên civakî qut nebin û ji bo tenduristiya xwe ya fîzîkî û derûnî tevlî çalakiyên qada hevpar bibin. Bi taybetî ji bo girtiyên li girtîgehên bi ewlekariya bilind tên ragirtin, ji bo tendirustiya wan a fîzîkî û derûnî divê tecrîdeke demdirêj an jî bêdem a civakî neyê kirin. Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê diyar kir ku tecrîdeke bêkêmasî ya hestyarî ya li gel tecrîda civakî ya topyekûn, wê şexsiyetê têk bibe û şêweyê tedawiya ne însanî ya ku nabe ji aliyê ewlekarî yan jî sedemên din ve were rewakirin, pêk bîne. Di vê wateyê de divê careke din girîngiya çalakiyên civakî bê destgirtin.
 
*Ji bo girtiyan amûrên ragihandinê yên herî girîng ku bi derve re têkiliyê deynin û bêyî ku bi temamî ji civakê werin îzolekirin geşedanan bişopînin weşanên periyodîk û ne periyodîk in. Girtî dikarin bi rêya pirtûkan di gelek mijaran de xwe bi pêş bixin û bi rêya rojname û kovaran dikarin pêşketinên civakî bişopînin. Ev rewş hinekî bandora tecrîdê ya li ser girtiyan kêm dike. Lê belê ji ber astengkirina pirtûkên li girtîgehan û qedexeya li ser kovar û rojnameyan, girtî nikarin ji azadiya xwe ya xwegihandina agahî û nêrînan û mafê xwe yê wergirtina nûçeyan di çarçoveya azadiya ramanê de sûdê werbigirin. Divê dawî li van pêkanînan bê anîn, kotaya pirtûkan a ji bo girtiyan bê rakirin û der hal kovar, rojname û qenalên televîzyonê yên li ser mafên ragihandinê ji girtiyan re bên dayîn.
 
*Bi berdewamî girtina girtiyên ku di bin şertên girtîgehê de ne, binpêkirina mewzûata neteweyî û peymanên navneteweyî ye, ji ber ku astengiyên xwegihandina tedawiyê çêdike û ji ber sînordarkirina mafê jiyanê ji ber sînordarkirina tedawiya tibî dibe sedema binpêkirina mafê jiyanê. Divê Wezareta Dadê erkên xwe yên erênî bi cih bîne, girtiyan bigihînin tenduristiyê, ji bo girtiyên ku di şertên girtîgehê de berdewama cezayê wan ne guncaw e li rêyên alternatîf bigerin an jî ji bo taloqkirin an jî taloqkirina cezayê ji ber şert û mercên tenduristiyê tiştên pêwîst pêk bînin.
 
*'Rêziknameya Navendên Çavdêrî û Dabeşkirinê û Nirxandina Mehkûman' ku ne qanûnî ye, destûrê dide rêveberiyên girtîgehan bi otorîteya bêsînor biryarên kêfî li ser girtiyan bidin. Ji ber vê yekê, em banga xwe ya ji bo betalkirina rêziknameya pêwendîdar û sînordarkirina hêzên desteyên çavdêriyê yên girtîgehan, an jî bi temamî rakirina vê pêkanînê dubare dikin."
 

Sernavên din

10:32 Parêzer Atmaca: Guhertina destûra bingehîn ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd pir girîng e
09:31 Baroya Rihayê ji bo piştgiriya aştî û çareseriyê dest bi xebatê kir
09:23 Hevserokê DAD'ê Kete: Şewitandin rêvekirina li ber hebûnên nû ye
09:11 Hevdîtinên gel: Divê AKP, MHP û CHP jî ji derdora xwe re vebêjin
09:08 Rojnamevan Bayramoglû: Ger hikûmet zemîna demokratîk veke dê pêvajo bimeşe
09:07 Bêrîvanên li Zozana Sunduzê ji rewşa aboriyê ne razî ne
09:05 Zarok di betlaneya havînê de fêrî Kurdî dibin
09:00 ROJEVA 22'YÊ TÎRMEHA 2025'AN
21/07/2025
18:34 Li Xezeyê 19 kes ji birçîna mirin
18:23 Kesên ku wêneyên Ocalan parvekiribûn hatin binçavkirin
15:46 Civîna Serokê MÎT’ê û DEM Partiyê dest pê kir
15:34 Leşker gef li girtiya nexweş xwar: Em wê ji holê rakin
14:32 Civîna Kurtulmuş û Bahçelî dest pê kir
14:29 Gelek êş kişand û rasti neheqiyan hat: Em wekheviyê dixwazin
14:24 CHP’ê giliyê dozger Gurlek kir
14:23 TAJÊ ji 19 welatan re name şand: Qirkirina Êzidiyan nas bikin
14:22 Peymana petrola Tirkiye û Iraqê ya 53 salan ber bi dawî dibe
14:07 Li Bangladeşê balafireke şer ket kampusa zanîngehê
13:59 Li Herêma Federa ya Kurdistanê 82 roj in mûçe nayê dayîn
13:51 Li Ewropayê dê ji bo Ocalan meşa azadiyê bê lidarxistin
13:30 Gola ku gundiyan çêkirin ziwa bû û bi hezaran masî mirin
13:24 Halîde Turkoglû: Em ê jiyana azad û wekhev ava bikin
13:00 Cara duyemîn e tehliyeya girtiyê 30 salan hate astengkirin
12:53 Gelê Hondurasê: Ramanên Ocalan îlhameke mezin dide me
12:47 Berdevkê Partiya Komunîst a Avusturyayê: Divê piştgiriyê bidin daxwaza Kurdan a aştiyê
12:02 Ciwanên ku hatibûn binçavkirin sewqî edliyeyê bûn
11:59 Jin dê bi pêşvebirina rêxistinbûnê tevli pêvajoyê bibin
11:45 Serokê MÎT’ê dê biçe serdana DEM Partiyê
11:36 Li Girtîgeha Bolu tehliyeya 35 girtiyan hate astengkirin
11:13 Çerkez dixwazin di komîsyonê de cih bigirin
10:51 Kampanyaya îmzeyê: Em dixwazin beşdarî pêvajoyê bibim
09:50 Xwebûn bi manşeta ‘Bingeha hiqûqî nebe nabe’ derket
09:47 Li Kurdistana Federe 9 meh in hikûmet nayê damezirandin
09:11 Li gundên Pasûrê pirsgirêka av û rê: Welatî çareseriyê dixwazin
09:09 Daxwazên welatiyên Êlihê yên têkildarî pêvajoyê
09:06 Li dijî hewaya germ: Ava sûsê
09:00 ROJEVA 21’Ê TÎRMEHA 2025’AN
20/07/2025
16:59 Piştî 7 salan ji bo Cesen û Gozeten şîn hate danîn
16:29 Li Nisêbînê jinekê bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
16:16 Îsraîlê êrişê Filistîniyên ku li bende alîkariyê bûn kir
15:45 Li gelek bajaran merasîma bibîranînê: Xeyalên wan nîvco neman
14:44 Encamnameya ‘Komxebata Dayikan’: Erka jinûve avakirinê li pêşiya me ye
14:43 Tulay Hatîmogûllarî: Ji bo vekirina rêya aştiyê divê hevrûbûn çêbe
14:41 Li Uşak û Afyonê şewat derket
12:51 Li Îzmîrê qetlîama jinan
11:56 Bibîranîna 33 ‘Rêwiyên Xeyalan’: Divê hevrûbûn çêbe, kiryar bên darizandin
10:48 Kesên diçin seyranê Newala Qoriyê qirêj dikin
10:43 Li Stenbolê 4 şevnişîn şewitîn
09:52 Di berga kovara Jinê de merasîma dîrokî
09:33 Li ser rêya Kobanê rêwiyekî xeyalan: Hogir
09:14 DAIŞ’îyên ku êrişê Siwêdayê kirin beşdarî weşana zindî bûn!
09:08 Tevî qedexe û ferzkirina koçberiyê jî dest ji Sûrê berneda
09:05 Ari ku merasîmê temaşe kir: Divê imhaya 100 salî bi dawî bibe
09:00 ROJEVA 20'Ê TÎRMEHA 2025'AN
19/07/2025
19:59 Girtiyê ku berdana wî du caran hat taloqkirin serbest hat berdan
18:56 SOHR: Ji 13’ê Tîrmehê ve herî kêm 940 kes hatine kuştin
16:33 Xizmên windayan li 4 bajaran daxwaza edaletê kirin
16:30 Dîmenê ku polîs malbata muzîk guhdarî kiribû gule barandiye derket holê
16:16 Li Girtîgeha Sinê 3 girtiyên Kurd dest bi greva birçîbûnê kirin
16:15 Têkildarî kuştina Ayşe Tokyaz polîsek hat binçavkirin
16:11 Meclisa Ekolojiyê ya Wanê hat avakirin: Tovê aştiyê ya ku Ocalan çand bû hêvî
15:57 Altan Öymen jiyana xwe ji dest da
15:54 Komxebata DAD'ê: Dayik hilgirên heqîqetê ne
14:50 Ji bo Hasan Gulunay ê 33 sal berê hat windakirin edalet xwestin
14:45 Meclisa Jinan a DEM Partiyê bi jinan re hevdîtin pêk anî
12:53 Li Rihayê bi rojnamegeran re civîna pêvajoyê
12:42 Girtiyê ku kamera li hucreya wî hatibû bicihkirin doz li Wezareta Dadê vekir
11:32 MKG'ê Ayfer Serçe bi bîr anî: Pênûsa wê hê jî dinivîsîne
11:25 Kongra Star ji bo 19'ê Tîrmehê daxuyanî da: Li dijî gefên nû em xweparastinê xurt bikin
11:21 Husiyan êrîşî Îsraîlê kirin
11:15 Ji bo girtiyê nexweş ku rastî îşkencyê hat cezayê hucreyê
10:58 Kaya: Ji bo entegrasyonê demildest sererastkirinên qanûnî divê
10:55 Bîra çandî ya Enqereyê hilweşandin
10:50 Her ku zêr buha dibe eleqeya ji bo teqlîdê zêde dibe
10:49 Jin piştevaniyê xurt dikin: Dê li Rihayê bazara 'pevguherandinê' bê avakirin
10:38 Malbatên 33 'Rêwiyên Xeyalan' 10 salên ji bo edaletê têdikoşin
10:32 Tekane xayeya wan serkeftina pêvajoyê ye: Divê her kes hewl bide
10:31 Sumeyye Boz: Divê komîsyon li ser zemîneke qanûnî be
09:00 ROJEVA 19'Ê TÎRMEHA 2025'AN
18/07/2025
23:37 Hikûmeta veguhêz a Sûriyeyê agirbestê red kir
23:28 DEM Partî: Dadgeh eşkere sûc dike
22:49 Li Geverê bi girseyî serdana kesên ji girtîgehê derketin hat kirin
22:41 Li ber Girtîgeha Xarpêtê îşkenceyê protesto kirin
22:33 Rêveberiya Xweser: Em destkefiyên şoreşê biparêzin
22:30 Li Behra Spî bi pileya 4.1 erdhej
20:25 Li Elbakê hevdîtina gel: Me xwe bi berxwedanê bi cîhanê da nasîn
19:29 Çîgdem Kiliçgun Ûçar: Divê hemû partiyên siyasî daxilî pêvajoyê bibin
19:13 Ji Erdogan daxuyaniya pêvajoyê
18:54 Gulerê 85 salî ji girtîgehê derket
17:14 Bi zarokan pîsî dan xwarin, wezaretê pêdivî bi ‘parastinê’ nedît!
16:28 Bernameya Mîhrîcana Mûnzûrê aşkera bû
15:42 Meclisa Leşkerî ya Siwêdayê: Me piraniya cihên stratejîk kontrol kirin
15:35 Ji malbatan serlêdana ji bo Îmraliyê
15:28 Der heqê Siddik Guler de biryara tehliyeyê hat dayîn
15:10 NY’ê ji bo Siwêdayê banga lêpirsîna lezgîn kir
15:02 Platforma Elewiyan a Edeneyê: Bila ji bo Durzan korîdor bê vekirin
14:45 Li 7 bajaran ji bo jinên Elewî yên hatibûn revandin çalakî
14:32 Îdareya girtîgehê nav û rengê Amedsporê sansur kir
14:23 Di civîna komîsyonê de kîjan biryar hatin girtin?
14:11 Li Girtîgeha Dumluyê kiryarên 1980’an tên kirin