Li Dêrsimê xetereya mayinan

  • rojane
  • 09:02 20 Kanûn 2024
  • |

DÊRSIM - Endamê ÎHD'ê Huseyîn Yaşar Sezgîn bal kişand ku li Dêrsimê zêdeyî 10 hezar mayîn hene û got ku divê mayînên ku jiyana jîndaran tehdîd dikin bên paqijkirin.

Mayînên ku her tim çalak in û jiyana jîndaran tehdîd dikin, her sal li cîhanê dibin sedem mirina bi hezaran mirovan. Mayînên bejayî yên ku wekî "xetera kujer a nedîtî" jî tên binavkirin û her yek bi tenê 1-2 dolar in, yek ji cureyên çekan e ku mafê jiyanê, aborî û civakî, rûniştin û aştiyê ji holê radikin.
 
Li Tirkiye û Kurdistanê çend mayin hene, agahiyeke zelal bi dest neketiye. Tirkiye di rapora xwe ya 29'ê Adara 2013'an de ku ji Neteweyên Yekbûyî (NY) re ragihandibû, diyar kiribû ku bi tevahî milyon û 3 hezar û 943 mayîn di bin axê da mane. Ji van 97 hezar û 446 li qada tesîsên leşkerî û 906 hezar û 497 jî li herêmên sînor in. Hat diyarkirin ku ji van mayînan 193 hezar û 810 hezar û 943 mayin mane. Lê nayê zanîn ku di pêvajoyên piştre de çend mayinên mayî hatine paqijkirin. Agirî, Erdexan, Êlih, Çewlîg, Bedlîs, Amed, Dîlok, Colemêrg, Îdir, Qers, Mêrdîn, Sêrt, Riha, Şirnex, Dêrsim û Wan çend ji bajarên ku bi hezaran mayin li wan hene.
 
Endamê ÎHD'ê Huseyîn Yaşar Sezgîn
 
BERNAMEYEKE ZELAL A TIRKIYEYÊ TUNE YE
 
Peymana Navneteweyî ya Qedexekirina Mayinan (Peymana Otava) wekî yekemîn peymana li dijî mayinan tê zanîn. Peymana navborî di 3'yê Kanûna 1997'an de ji bo îmzekirinê hat vekirin. Tirkiye di sala 1998'an de bikaranîna mayinan qedexe kir. Di sala 2003'yan de, tevlîbûna peymanê ji aliyê parlamentoyê ve hat qebûlkirin. Di 2004'an de, ew bû dewleteke aliyê peymanê. Lê ji bo paqijkirina temamê mayinan heta niha Tirkiye xwedî bernameyeke zelal nîn e. Tirkiye heta 1'ê Adara 2022'yan dem da ku herêmên ku bi mayinan qirêj bûne paqij bike. Tirkiyeyê ev dem heta dawiya sala 2025’an dirêj kir. Dîroka navborî ne dîrokek e ku mayin bi tevahî werin paqijkirin. 
 
LI DÊRSIMÊ ZÊDETIRÎ 10 HEZAR MAYIN HENE
 
Her wiha mayin, li Kurdistanê nahêlin ku gelek malbat vegerin gundên xwe. Yek ji van bajaran jî Dêrsim e. Li gorî daneyên Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Dêrsimê, li bajêr 10 hezar û 557 mayîn hene. Di navbera salên 1993-94-2019’an de herî kêm 6 jê zarok 12 kesan jiyana xwe ji dest dane. Ji ber teqîna mayinê bi dehan kes birîndar bûne.
 
Ji rêveberên Şaxa ÎHD'ê ya Dêrsimê Huseyîn Yaşar Sezgîn diyar kir ku ji ber zeviyên mayinkirî jiyana welatiyan di xeteriyê de ye. Sezgîn bal kişand ku li bi dehan gundên Dêrsimê mayin hene û wiha got: "Li vê erdnîgariyê her sal teqez teqînek çêdibe. Ji Pulumûrê heta Xozat û Pulurê li gelek deştan teqîn çêdibin. Bi taybetî jî li cihên ku zozanvan hene, polîtîkaya bêmirovkirinê hat pêkanîn. Li gel vê jî piştî demekê gel vegeriyan gundên ku hatibûn valakirin û piştî demekê hewl dan jiyanê ava bikin. Lê piştî demekê me bi vegerê dît ku mirov ketina zeviyên bimayin û mirin çêbûn." 
 
'DIBE KU MAYIN CIH GUHERANDIBIN'
 
Sezgîn da zanîn ku Tirkiye erkên xwe yên di paqijkirina mayinan de pêk neaniye. Sezgîn anî ziman ku dibe ku ji salên 90'î û vir ve cihê mayînan ji ber felaketên xwezayî guherîbin û bûyera di sala 2019'an de xwişk û birayên hev Nupelda (4) û Ayaz (8) Guloglû jiyana xwe ji dest dabûn bi bîr xist. Sezgîn got: "Me ev yek di mirina xwişk û birayên hev Nupelda û Ayaz de jî dît. Ev bûyer di nava jîngehê de qewimî." 
 
Sezgîn anî ziman ku îşaretên hişyariyê metirsiyê kêm nakin û wiha got: “Li her herêma Dêrsimê erda mayinkirî heye. Ji ber ku ji sala 1993'yan û vir ve gelek lehî û şemitîn çêbûne. Her wiha di erdhej û rewşên bi vî rengî de ev mekanîzma cihê xwe diguherîne. Mayina ku di destpêkê de sed metre dûrî gundekî bûye, niha tam di binê wî gundî de ye."
 
Sezgîn diyar kir ku divê di demeke herî kurt de mayin bên paqijkirin û wiha got: "Divê gelê ku dê vegere li van deşt û qadên daristanî bi aramî û bi ewle bijî. Divê ev mayin paqijkirin."
 
MA / Şîrvan Şîlan Çîl
 

Sernavên din

14/01/2025
09:00 ROJEVA 14’Ê ÇILEYA 2025’AN
08:54 Li Los Angelesê hejmara miriyan derket 24’an
08:42 Hevşaredarê Peyasê Dundar ji girtîgehê derket
13/01/2025
21:17 Polîsan êrişî protestokirina qeyûm kir: Girseyê dorpêçê şikand
21:12 Mazlûm Ebdî nûnerê Mesûd Barzanî qebûl kir
20:11 Li Amedê sersal hat pîrozkirin
19:55 Sirri Sureyya Onder: Dema dewlet zelal bibe wê pêvajo dest pê bike
19:33 Li gelek bajaran protestokirina qeyûman: Hûn ê li hemberî vê vînê winda bikin
18:31 Der barê Hevşaredarê Peyasê Cengîz Dundar de biryara berdanê
15:29 QSD'ê: Di nava 24 saetên dawî de 23 çete hatin kuştin
15:02 Li Akdenîzê gel guh neda bendan
14:25 Leyla Guven: Em amade ne tevkariyê li pêvajoyê bikin
14:12 DEM Parti: Qeyûm înkarkirina vîna gel e
11:57 Karê ewil ê qeyûm: Wêneyê Erdogan daleqand
11:50 Şaredariya Beşîktaşê hat dorpêçkirin
10:58 Li gundên Geverê operasyona leşkerî
09:00 ROJEVA 13'Ê ÇILEYA 2025'AN
08:46 Xwebûn bi manşeta ‘Êriş û aştî bi hevre nabin’ derket
08:13 Qeyûm tayinî Şaredariya Akdenîzê hat kirin
06:47 Hevşaredarên Akdenîzê hatin girtin: Em biryarê nas nakin
12/01/2025
16:57 Meclisa Jinan a Konseya Bajar a Amedê rêveberiya xwe diyar kir
16:08 Şahidên 14’ê Tîrmehê: Li dijî qeyûm em bi ruhê zindanê li ber xwe bidin
15:54 Li Îzmîrê pîrozbahiya Serê Salê
15:53 Protestoya li pêşiya edliyeyê didome: Îdiayên vala ne
15:12 HSD: 23 çete hatin kuştin, 36 jî birîndar bûn
15:11 Li Pîranê şitil hatin danîn
14:31 Li Bendava Tişrînê pevçûnên dijwar diqewimin
14:30 Yuksekdag: Çi bikeve ser milê me em amade ne bi cih bînin
14:29 DBP dê serdema nû bi heman hevserokên giştî bidomîne
14:05 Dayikên Aştiyê li pêşiya edliyeyê çalakiya rûniştinê li dar dixin
12:42 Şandeya Îmraliyê ya DEM Partiyê çû serdana Fîgen Yuksekdag
12:32 Eren ê 30 sal girtî ma, hat berdan
12:30 Bi hezaran kes li pêşiya edliyeyê ne: Kelûmelên qirtasiyeyê sûc hesibandine
12:23 Bakirhan: Pirsgirêka ewlehiyê ya esasî, feraseta Kurdan tune dihesibîne ye
11:58 Bayindir: Roj roja berxwedan û xwebirêxistinkirinê ye
Çîgdem Kiliçgun Uçar: Ji bo çareseriyê divê her kes berpirsyariyê li xwe bigire
11:38 Wekîl û malbat negirtin avahiya edliyeyê
11:12 Kurê girtiyê nexweş Elçîçek: Em ji ber xetereya ser jiyana wî ditirsin
11:11 Endamên DEM Partiyê: Ji bo çareseriyê divê gavên samîmî bên avêtin
10:58 Li Amedê ‘Pirtûkxaneya Berhemên Jinan’ tê vekirin
10:44 Li dijî tecrîdê bedena xwe dabû ber agir: Em li Serokê xwe xwedî derkevin
10:40 Li Los Angelesê hejmara miriyan derket 16’an
10:39 Hevşaredarên binçavkirî sewqî edliyeyê hatin kirin
10:33 Dayikên li dijî hewldana qeyûm li ber xwe didin: Ji vê polîtîkayê çareserî nabe
10:27 7’emîn Kongreya Asayî ya DBP’ê dest pê kir
10:13 'Îftirayên' Akbiyik bi beraatê encam dibin
09:55 Hejmara nû ya Kovara Jinê derket
09:54 Estukyan: Bi gotinên 'terorîstanê' ve diyalog dewam nake
09:52 Saîpnazarova ya Qazaxistanî: Zimanê Kurdî pir dewlemend e
09:36 Pîrozbahiyên Serê Salê dest pê dikin
09:16 Daştan bi belgefîlma ‘73’yê rastiya Şengalê vegot: Dê xeyalên wî nîvco nemînin
09:00 ROJEVA 12’Ê ÇILEYA 2025’AN
11/01/2025
16:43 Li sê bajaran ji bo girtiyên nexweş çalakî
16:12 Dosyeya Pexşan Ezîzî ji daîreya înfazê ya ceza re hat şandin
16:08 Rojnamegerên hatin qetilkirin li Qamişloyê hatin definkirin
15:44 Ji Nêrgiz Mihemedî ji bo Pexşan Ezîzî bang
15:39 Ji QSDˈê têkildarî îdiaya 'wesayîta bombebarkirî' daxuyanî
15:32 Li Amedê daxuyaniya ji bo qeyûm
15:27 Cizîrî li dijî qeyûman meşiyan
14:49 Qereqozaq hat topbarankirin: 2 zarok birîndar bûn
14:32 Li ber Şaredariya Akdenîzê hevdîtina gel
14:20 Dayikên Şemiyê ji bo 'Komkujiya Basanê' edalet xwestin
13:46 Dayikên Aştiyê: Ji bo aştiyê destên xwe bidin destên Abdullah Ocalan
13:43 Derdora Bendava Tişrînê tê bombebarankirin
13:29 Ji Meclisa Jinan a DEM Partiyê ji bo Pexşan Ezîzî çalakî
12:58 Banga li dijî cezayên darvekirinê: Nebin hevkarê sûcan
11:29 Berxwedana li ber Şaredariya Akdenîzê di roja 2'yan de ye
11:23 Sewqiyata leşkerî ya ber bi Amêdiye ve berdewam dike
10:30 Ji bo protestokirina Komkujiya Parîsê bi hezaran kes bi rê ketin
10:14 Di 10 rojan de 147 kes hatine binçavkirin
09:51 Ji ber Şaredariya Akdenîzê bang kirin: Dest ji vê bêhiqûqîtiyê berdin
09:48 SYKP: Çi dikeve ser milê me em ê pêk bînin
09:33 Hevseroka Giştî ya KESK'ê Koçak: Divê her kes rola xwe bilîze
09:12 Hat îdiakirin ku jina bejna wê 1.76 metre xwe bi destê derî ve daliqandiye: Gumanbar çawîşê pispor e
09:04 Hîle û xurdeyên 'endamtiyê' yên Partiya Sedsala Nû derketin holê
09:01 Hevserokê Giştî yê DAD'ê Kete: Çareserî bi Abdullah Ocalan pêkan e
09:00 ROJEVA 11'Ê ÇILEYA 2025'AN
10/01/2025
19:06 Ji KCK'ê daxuyaniya 'pêvajoyê'
18:59 Ji bo Rojîn Kabaîşê meş
16:19 Temenê wî mezin kiribû ceza lê hatibû birîn: Piştî 30 salan hate berdan
16:09 Rapora girtîgehên Herêma Egeyê ya OHD’ê: Di 2024’an de binpêkirin zêde bûn
15:34 Li pêşiya Şaredariya Akdenîzê civîna meclisê hat lidarxistin
15:26 Bakirhan banga ‘hinek cidî bin ev rê ne tu rê ye’ li îktîdarê kir
15:13 Doza Hrant Dînk taloqî 7’ê Sibatê hate kirin
14:58 Gel ber bi Bendava Tişrînê ve diherike
14:32 Berxwedana li pêşiya şaredariya dorpêçkirî didome
13:53 Êrişên ser Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê didomin
13:39 Turkyilmaz: Heta Ocalan azad nebe pêvajo dest pê nake
13:16 14 rêxistinên pîşeyî yên rojnamegeran: Çapemenî azad e, nayê sansûrkirin
12:56 Saeta ziyaretên ji bo Demîrtaş û Yuksekdag diyar bûn
12:45 Bîranîna Komkujiya Garê: Dê têkoşîna edaletê bidome
12:36 Danişîna doza Dayikên Şemiyê hate taloqkrin
11:57 Rojnamegerên jin ên girtî sewqî Girtîgeha Marmarayê hatin kirin
11:50 Polîsan tundî li xebatkarê paqijiyê yê şaredariyê kirin
11:41 Di qezaya li Nisêbînê de 2 ciwanan jiyana xwe ji dest dan
11:34 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:29 Karayilan: Ma li ku hatiye dîtin ku bi şer û gefan aştî tê kirin?
10:59 Gel li pêşiya Şaredariya Akdenîzê kom dibe
10:10 Kurên Agaçhanli yê AKP’î ku gumanbarên cînayetê ne ev 4 meh in winda ne
09:43 Berdevkê KKP'ê: Ji bo pêvajoyê divê Abdullah Ocalan azad bibe
09:43 Hiqûqnas Kanar: Wekî Mandela divê ji bo Abdullah Ocalan jî şert û mercên wekhev bên pêkanîn