Halkların temel hakkı, iktidarların korkusu: Anadil

img

İZMİR - Çözüm ve barışın konuşulduğu bugünlerde öne çıkan başlıklardan birisi anadilde eğitim. Türkiye'de bu hak "beka sorunu" olarak görürken, dünya örnekleri bu korkunun temelsiz olduğunu ortaya koyuyor. 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın "Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı" ve PKK'nin "fesih" kararıyla birlikte Kürt sorununun çözümü ve ülkenin demokratikleşmesine dair yeni bir dönemin kapısı aralandı. Çözüm ve barışın tartışıldığı ortamda öne çıkan taleplerden birisi anadilde eğitim. 
 
Kürtçenin geliştirilmesi ve yaşatılması için çalışma yapan dernek ve örgütler, söz konusu taleple bir süredir alanda. Düzenlenen eylem ve etkinliklerdeki Kürtçenin resmi ve eğitim dili olması isteniyor. Dil dernekleri, yasal güvence olmaması halinde Kürtçenin bazı lehçelerinin bir süre sonra unutulacağı uyarısında bulunuyor. 
 
TEHLİKE ALTINDAKİ DİLLER 
 
Yapılan araştırmalar da derneklerin dikkati çektiği uyarıyı doğruluyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'ne (UNESCO) göre dünyada 7 bini aşkın dil konuşuluyor. 2 bin 500'ün üzerinde dilin varlığı tehlike altında. UNESCO'nun Tehlike Altındaki Somut Diller Atlası'na göre, Türkiye'de 18 dil tehlike altında. Kürtçenin Kirmançkî lehçesi listede yer alıyor. Yine Gagavuzca, Ladino, Süryanice, Abazaca, Hemşince ve Lazca da bu diller arasında bulunuyor.  
 
PARTİLER HANGİ NOKTADA
 
Halkların Eşitlik ve Demokratik Partisi (DEM Parti), Kürtçenin ve ülkede konuşulan diğer dillerin yasal güvenceye alınmasını her alanda dillendiriyor. Cumhuriyet tarihi boyunca bu noktada adım atmayan ve bu talebi görmezden gelen CHP'de de bu talebe dair bir değişim gözlemleniyor. 
 
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, geçtiğimiz günlerde “Anadilde eğitimin oturulup konuşulmasına hiçbir zaman karşı olmadım. Doğru olan; kimseyi reddetmemek, kimseyi hor görmemek. O dilde kültür, sanat, bilim yapılması önemlidir. Arapçada da aynı sorun var. Türkiye’de 6 milyon Arap vatandaşımız yaşıyor. Sığınmacı sorunu üzerinden Arapça kriminalleşiyor boşu boşuna" ifadelerini kullandı. 
 
2002 yılından bu yana ülke yönetiminde olan ve sadece "seçmeli ders" adımı atan AKP'li yetkililer ise, söz konusu talebi görmezden geliyor. Türkçe dışındaki dillerde eğitim verilmesi dillerin yasal güvenceye alınmasına karşı çıkan MHP'nin son dönemdeki tutumu ise merak konusu. MHP'li yetkililer henüz konuya dair herhangi bir açıklama yapmış değil.
 
DEM Parti bileşenleri ve diğer sol ve sosyalist partiler ise alanlarda yükselen talepleri savunuyor. 
 
DEĞİŞMEYEN POLİTİKA: ASİMİLASYON 
 
Toplumun geniş kesimi tarafından savunulan ve temel bir insan hakkı olan anadilde eğitim talebi cumhuriyetin kuruluşundan bu yana karşılanmıyor. Bir ulus devlet modeli olan Türkiye'de, Türkçe dışındaki tüm diller "tehlike" olarak görülüyor. Özellikle Kürtçe "bölünme nedeni" ya da "beka sorunu" olarakı görülüyor. Bu nedenle cumhuriyet tarihi boyunca Kürtçenin yok edilmesi noktasında yoğun bir asimilasyon politikası uygulandı. 1924 yılında kabul edilen Tevhid-i Tedrisat kanunu bu noktada önemli bir role sahip. Kanunla birlikte Türkçe dışında eğitim veren tüm kurumlar kapatıldı. Yanı sıra tüm Kürdistan kentlerinde il, ilçe, mahalle ve köy isimleri Türkçeleştirildi. AKP döneminde de bu politika değişmedi. Kürtçe yayın yapan birçok kurum, dernek, sivil toplum örgütü, ajans kapatıldı. 
 
ANAYSAL GÜVENCE BÖLMÜYOR!
 
Türkiye'de iktidarların "beka sorunu" olarak gördüğü anadilde eğitim, birçok ülkede uygulanan bir model. Çok dillilik yasal güvenceye alınırken, bu durumun çocuklar üzerindeki etkisi de olumlu yönde. İsviçre'de Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Romanşca resmi dil olarak tanınıyor. İsviçre Anayasası'nda diller başlıklı 70'inci maddede "Federasyon, Grison ve Ticino kantonlarının Romanş dili ve İtalyancanın korunması ve geliştirilmesine dair alacakları önlemleri destekler" bölümü yer alıyor. 
 
Federal bir yapısı olan Kanada'nın 1982 tarihli anayasasında İngilizce ve Fransızca resmi dil olarak kabul ediliyor. 9 eyaletten oluşan Kanada'nın 8 eyaletinde İngilizce resmi dil olarak kabul edilirken, Quebec eyaletinde ise resmi dil Fransızca. 
 
Güney Afrika'da birçok dil anayasada resmi dil olarak kabul ediliyor. Anayasada "resmi iki dillilik" kavramı yerine “resmi çok dillilik” kavramını kullanan Güney Afrika Sepedi, Sesotho, Setswana, siSwati, Tshivenda, Xitsonga, Afrikaans, İngilizce, isiNdebele, isiXhosa ve isiZulu dillerini resmi dil olarak kabul ediyor. 
 
Çin, 1984'de “Ulusal Azınlıkların Bölgesel Özerkliği Yasası” çıkarttı. Bu yasayla bölgesel özerklik, bölgedeki dilin korunması ve geliştirilmesi gerektiği belirtilirken, özerk bölgeler, o bölgedeki eğitim dili hakkında karar alma yetkisine sahip oldu. 
 
ANADİLDE EĞİTİM VEREN ÜLKELER 
 
Dünyada çok dilde eğitim veren birçok bulunuyor. İspanya'da çoğu devlet okulunda temel eğitim dili İspanyolca'dır. Ancak özerk bölgelerde anadil "eş-resmi" dil olarak görülüyor. İspanya Anayasası'nde "İspanya’daki farklı dilsel gelenekler, ülkenin kültürel mirasının önemli ve zenginleştirici bir parçasıdır ve bu sebeple korunmalı ve saygı gösterilmelidir" deniliyor. Yasal güvenceler ile birlikte Katalonya, Bask Bölgesi, Galiçya gibi bölgelerde İspanyolcanın yanı sıra farklı dillerde eğitim verilmekte. 
 
Hindistan'da anadilde eğitimin verildiği ülkelerden birisi. Farklı kültürlerin ve halkların yaşadığı Hindistan'da 22 dil resmi olarak kabul ediliyor. İspanya'da olduğu gibi Hindistan'da da verilen yasal güvenceler ile birçok özerk bölgede anadilde eğitim veriliyor. 
 
Bolivya’da 1994’te yürürlüğe giren eğitim reformuyla eğitim sisteminin kapsamlı bir şekilde dönüştürülmesi amaçlandı. Bu doğrultuda ülkede İspanyolcanın yanı sıra Bolivya’nın 30 yerli dili bütün okullarda hem dil dersi hem de öğretim dili olarak kullanılmaya başlandı. Belçika, Fransa, İsveç ve İsrail de anadilde eğitim hakkı tanıyan ülkeler arasında. 
 
Ancak milyonlarca kişinin Kürtçe konuştuğu Türkiye'de Türkçe dışında eğitim veriliyor. "Yaşayan diller" adı altında Kürtçe ve diğer dillerde haftada 1-2 saatlik seçmeli ders veriliyor. 
 
TÜRKİYE'NİN ÇEKİNCE KOYDUĞU MADDELER 
 
Dillerin kaybolmasının en büyük nedenlerinin başında herhangi bir yasal güvencelerinin olmaması geliyor. Buna karşın 1992'de Strazburg'da imzalanan ve 1998'de yürürlüğe giren Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Şartı, anadilde eğitime önemli güvencelerden biri oldu. Genel nüfustan sayıca küçük toplulukların anadillerinin korunması ve geliştirilmesi anlamında hukuki bağlayıcılığı olan şarta 24 ülke imzacı oldu. Ancak şu an 11 ülke şartı uyguluyor. Şartın önemli amaçlarından biri, azınlık ve bölgesel dillere yapılan ayrımcılığın yasaklanması ve bu dillerin sosyal ve ekonomik yaşamda kullanılabilirliğini arttırmak. Türkiye, bu şartın imzacılarından biri değil.
 
Yine Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni imzalayan Türkiye, çocukların anadilde eğitim ve kültürel haklarını düzenleyen 17, 29 ve 30'uncu maddelerine çekince koydu. Bunun yanı sıra Türkiye'nin temel hak ve özgürlükleri kapsayan sözleşmelerde anadili kapsayan maddelere çekinceler koyması da anadilde eğitimin önünde engel oluyor. 

Diğer başlıklar

09:14 İzmir'de yangın karayoluna ulaştı
09:02 Cilbya ve Biliga'da günde 270 ton ağaç kesiliyor
09:01 Pirsûs’ta yaralandı, adalet mücadelesinde tutuklandı
09:01 DBP, DEVA, SAADET: Komisyon ve hukuki adım süreci uzatılmamalı
09:00 Wanlılardan devlete çağrı: Söz değil resmiyet bekliyoruz
09:00 14 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
09:00 İmralı Heyeti'nin Özel ve Bahçeli ile görüşme tarihi belli oldu SON DAKİKA
08:18 ‘Demokratik Toplum’ buluşmasında halkın önerileri alındı
08:10 Şile Belediye Başkanı tutuklandı
13/07/2025
22:17 DEM Parti’den 4 kentte halk buluşmaları
21:38 14 Temmuz direnişçileri anıldı: Mücadele devam ediyor
21:08 Alçiçek 16 yıl sonra memleketinde karşılandı
20:37 Dîlok'ta Pirsûs anması
20:27 Özerk Yönetim’den Şam yönetimi ile görüşmelere ilişkin açıklama
19:47 TJA ve DEM Parti’den İzmir’de kadın atölyesi
19:39 İzmir Urla’da ormanlık alanda yangın
19:25 Meteorolojiden ‘sıcak hava dalgası’ uyarısı
18:41 İsrail’in saldırılarında 24 saatte 139 Filistinli ölü
18:02 Erdoğan: Yeni dönem tüm siyasi aktörlere mesuliyetler yüklüyor
17:42 Mêzgêr’de orman yangını
17:32 MHP’li Yıldız’dan ‘Kürt-Türk kardeşliği’ vurgusu
17:26 ‘14 Temmuz Demokratik toplumun kıvılcımı oldu’
17:01 Kadınlar doğalarını korumak için kepçelerin önünü kesti
16:50 Hesendîn’de madene karşı direniş sürüyor
16:16 İspanya Ahmet Dikmen’i tutukladı: Türkiye’ye iade riski var
16:08 Pirsûs Katliamı’nda yaşamını yitirenler anılacak
15:48 ‘Aleviler ve Kürtler inkara karşı direndi’
15:48 Zîlan’da katledilenler anıldı
15:43 Balıkesir'de orman yangını
15:31 Tiloran Yaylası’nda ‘Demokratik Toplum’ buluşması
15:26 Qazî Mihemed Müze ve Kültür Evi açıldı
15:03 AATUHAY-DER kongresini gerçekleştirdi
14:32 Çelik Erdoğan’ın sözlerine açıklık getirdi
14:07 Tetwan Belediye Eşbaşkanları: Kürt kültürü çalışmalarımız sürecek
13:34 Gimgim’de aşure pay edildi
13:03 İran medyası: Pezeşkiyan İsrail saldırısında yaralandı
12:23 Zilan Katliamı ile yüzleşme çağrısı
12:20 TRT yönetimine yeni atamalar
12:07 Ankara’da yangın: Biri bebek 3 kişi öldü
12:01 Kartalkaya davasında 4 kişi hakkında karar
11:43 Şile Belediyesi soruşturmasında gözaltındakiler adliyeye sevk edildi
11:22 Zwanenberg’den Öcalan’ın çağrısına destek
11:03 Töreni izleyen Agirî Baro Başkanı: Bundan sonra devlet sorumluluk almalı
09:31 Jin derginin 124’üncü sayısı çıktı
09:30 Gülistan Kılıç Koçyiğit: Barışı inşa etme görevi hepimizde
09:25 Hesendîn’de maden arayan şirketin ‘ÇED’ raporu ortada yok!
09:22 ‘Sayın Öcalan'ın çizdiği yol haritasına güveniyoruz’
09:21 İki çocuğu PKK'ye katıldı: Hepimizin omuzlarına büyük yük düşüyor
09:19 Êlih'te 25 bin kişiye 'Barış ve Demokratik Toplum Süreci' anlatıldı
09:18 Amedli yurttaşlar: Özgürlük ve eşitlik istiyoruz
09:17 14 Temmuz direnişinin tanıkları: O dönemin ruhu bugünleri belirledi
09:15 Tutuklu gazeteci: Halkın haber alma hakkını savunacağız
09:13 12 yıl sonra törende kızını gören anne: Barış istiyoruz
09:09 Kardeşi Ali Çiçek’i anlattı: ‘Başaracağız’ diyordu
09:08 Silah envanterinin teslim edildiği hak savunucuları rapor hazırlayacak
09:07 Korucular köylülerin arazisine el koydu iddiası
09:06 DEM Parti vekiller: Meclis çözümde etkin rol almalı
09:05 Töreni takip eden İHD Eş Genel Başkanı: Devletin bahanesi kalmadı
09:04 Besta ve Biliga'da orman kıyımının görüntüleri
09:03 Kadınlar ulusal birlik için mücadele veriyor: Hedef ulusal kongre
09:00 13 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:42 Şirnex'te 13 yaşındaki çocuğa cinsel taciz
08:41 Tetwan Festivali 16’ncı günde konserle son buldu
08:28 TJA’dan Türkmen kadınlarla süreç toplantısı
12/07/2025
23:45 Halk buluşmaları: Devlet somut adım atmalı
22:25 Leyla Zana Bafil Talabani ile bir araya geldi
21:48 Kadın Kurtuluş İdeolojisi atölyeleri sürüyor
21:33 Besê Hozat’ın annesi: Kızım barışın gelmesi için mücadele ediyor
20:19 TJA ve DEM Parti’den çocuk atölyesi
20:12 Irak Cumhurbaşkanlığı: Silah yakma töreni tarihi bir adımdır
20:09 PSAKD Amed Şubesi Aşure dağıttı: Zulme rıza zulümdür
20:07 İTÜ mezuniyetinde protesto: Kayyımlar gidecek
20:00 Kırklareli’de orman yangını
19:33 Sardes Antik Kenti ve Bin Tepeler Lidya Tümülüsleri UNESCO listesinde
18:49 33 Düş Yolcusu anıldı
18:40 15 yıl sonra tahliye edilen Kaçar: Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü Kürtlerin özgürlüğüdür
18:24 Şirnex’te Hakkari Bulvarı'nın adı ''Devlet Bahçeli Bulvarı'' olarak değiştirildi
18:11 Gazze’de can kaybı 57 bin 882’ye yükseldi
18:08 AB’den ‘gümrük vergisine’ dair açıklama
17:59 Şara ve Aliyev görüştü
17:55 İran Dışişleri Bakanı Erakçi’den ‘nükleer müzakere’ açıklaması
17:17 Türkiye Amêdiye kırsalını bombaladı
16:59 2 tutsak tahliye edildi
16:29 Zîlan Katliamı paneli: Hedef inkar ve yok etmekti
16:07 İzmir'de avukata ve yurttaşlara polis şiddeti
15:57 Fırat Nebioğlu tahliye edildi
15:41 Pervin Buldan: Yanlış yere çekilmesin, bu ittifak süreç ittifakıdır
14:46 3 tutsağa özgürlük talebi: İhtiyaçlarını karşılayamayacak durumdalar
13:34 KESK'ten 'süreç' talepleri
13:28 Kayıp yakınlarının eyleminde sürece destek: Komisyon kurulsun
13:00 Korucuların kaçırdığı Kaya'dan 33 yıldır haber alınamadı
12:38 Süne ve Çakarsın için taziye
11:22 Erdoğan: Komisyon kurup sürecin yasal ihtiyaçlarını konuşacağız
11:07 İstanbul'da ekmek fiyatlarına zam geliyor
11:00 İşte tarihi törenin hazırlık görüntüleri
10:27 Dağlardan barışa uzanan yol
09:59 Tarihi tören gazetelerin ilk manşetinde
09:50 Töreni hüzün ve mutlulukla izlediler: Başkana inancımız tam
09:39 Sebahat Tuncel: Sembolik adım atıldı, hukuki ve demokratik alan açılmalı
09:32 Saliha Aydeniz: Silahların yakılması yeni bir mücadelenin başlangıcı
09:30 Genel İş yöneticileri tahliye oldu
09:29 Yangın nedeniyle 2 mahalle tahliye edildi
09:07 Ünsal: Demokratik siyaset için anayasal düzenlemeler yapılmalı
09:06 Tarihi törene tanıklık edenler umutlu: Sorumluluk herkeste
09:04 Kalp krizi geçiren hasta tutsağın tahliyesi için yeni başvuru
09:04 Yazar Karakuş: Hukuksal reform yapılırsa süreç ilerler
09:02 Zîlan Katliamı'nın üzerinden 95 yıl geçti
09:01 Botanlılar Meclis'te düzenleme bekliyor
09:00 12 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:48 Özgürlük öncüleri ateşin ışığıyla 'yeniden doğuşa' adım attı
07:55 Tetwan'da coşkulu konser
11/07/2025
23:24 Yakılan silahlar Casenê Mağarası’nda muhafaza edilecek
23:04 Halk buluşmaları: Devlet bir an önce somut adım atmalı
22:54 Mersin’de gençlerden havai fişekli kutlama
22:44 13 yıl aradan sonra tahliye edildi: Önderliğe güvenelim
21:45 Mesud Barzani: Uygun şartlar oluşursa Öcalan ile görüşme gerçekleşebilir
21:23 İmamoğlu: Sürece yapıcı desteğimiz sürecek
20:44 Agirî’de ‘Kadın Kurtuluş İdeolojisi’ atölyeleri sürüyor
20:36 Gerok MA Agirî’de çocukları eğlendirdi
20:26 İran'da 3 tutsak idam tehdidi altında
19:48 Danıştay’dan ‘Barış Akademisyenleri geri dönmeli’ kararı
19:43 Fransa’da X'e 'algoritma' soruşturması açıldı
19:36 İmralı Heyeti üyesi Pervin Buldan: Her iki taraf açısından da büyük bir kararlılık var
19:29 Bafil Talabani: PKK’nin yeni bir dönem başlatma kararı tarihi bir adımdır
19:23 Neçirvan Barzani: Üzerimize düşen her şeyi yapmaya hazırız
19:01 AİHM kararı sonrası mahkemeye tahliye başvurusu
18:50 Semsûr Belediye Başkanvekilliğine Ufuk Bayır seçildi
18:44 Besê Hozat: Çok netiz
18:18 Wan’da bir akademisyen tutuklandı
18:09 Fabrika patlamasında 4 kişiye ceza
18:05 Bakan Tunç: Bundan sonra çok işimiz var
17:59 30 yıllık tutsak Erdem’in tahliyesi 2’nci kez ertelendi
17:49 DEM Parti Eş Genel Başkanları: PKK'nin töreni demokratik ve özgür yaşama davettir
17:44 Sivas’ta toprak kayması: 2 işçi göçük altında kaldı
17:26 Erdoğan: Atılan adımın hayırlara vesile olmasını diliyorum
16:49 Davutoğlu: Yapmamız gereken yeni döneme öncülük etmek
16:23 Özel'den ilk açıklama: Süreç Meclis'te hızlı ve kararlı adımlarla yönetilmelidir
16:03 Leman Dergisi Yazı İşleri Müdürü gözaltına alındı
16:01 Kurtulmuş: Komisyonla ilgili çalışmalarımızın sonuna geldik
15:45 Silah yakma törenine katılanların isimleri
15:42 Tahliye olan Fikret Ataş: Önemli olan toplumsal özgürlük
15:33 Fis Ovası'nda tarihi anlara tanıklık
15:27 Tarihi törenin Amed'de yankısı: Silah bırakanlar için anayasal güvence istiyoruz
15:21 Dünya basının gündemi tarihi tören
15:20 Harun Karay için kurulan taziyeye ziyaret
15:11 Barış Anneleri: Devletin bahanesi kalmadı, adım atılsın
14:53 Beylikdüzü Belediye Başkanı Çalık hastaneden cezaevine gönderildi
14:53 30 yıllık tutsak: Artık devletin somut adım atması lazım
14:47 Neçirvan Barzani: Önemli ve sevindirici bir adım
14:15 ÇHD’den Alevi katliamları hakkında suç duyurusu