Savaşın kazananı, barışın kaybedeni: Silah şirketleri

İZMİR - Çatışmalı süreçte silah şirketleri büyük bir kar elde ederken, savunma sanayine ayrılan bütçe halkı daha da yoksullaştırdı. 
 
Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın 27 Şubat'ta yaptığı "Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı" sonrası 5-7 Mayıs tarihlerinde 12. Kongresi’ni toplayan PKK, "çalışmalarını sonlandırma" kararı aldı. PKK'nin bu kararı Ortadoğu için yeni bir dönemin kapısını aralarken, uzun yıllardır çatışmalı süreçten nemalanan silah tüccarlarını da önemli oranda etkileyecek. 
 
40 yılı aşkın bir süre devam eden çatışmaların ülkeye maliyeti büyük oldu. "Güvenlik" gerekçesiyle binlerce köy boşaltılırken, JİTEM gibi yapılarla 17 bini aşkın faili meçhul cinayet işlendi. Yüzbinlerce kişi göçe zorlandı, ayrıca onbinlerce insan hayatını kaybetti. 
 
BÜTÇE SAVUNMAYA HARCANDI 
 
Bu süreçte ülkenin bütçesi savunma sanayine harcandı. Devletin savaşa harcadığı bütçe milyarlardan trilyonlara ulaştı. Resmi rakamlara göre 1990'da Federe Kürdistan Bölgesi sınırında "güvenlik" için 330 milyon dolar askeri harcama yapıldı. 1990-2001 döneminde 1 milyar 830 milyon dolarlık harcama yapıldı. AKP döneminde de ilk yıllarda düşük olsa da sonrası yıllarda savunmaya yapılan harcama her geçen gün artış gösterdi. 
 
Türkiye’nin savunma harcaması 2000 yılında 17,404 milyar dolar iken, 2005'de 13,237 milyar dolar, 2007'de 13,656 milyar dolar, 2009'da 14,777 milyar dolar, 2012'de 14 bin 939 milyar dolar, 2015'de 15,397 milyar dolar oldu. 2000-2016 yılları arasındaki savunma harcamalarında belirgin bir artış veya azalış görülmedi. 
 
2013-2015 yılları arasında devam eden "çözüm süreci"nin iktidar tarafından sonlandırılması üzerine savaşa ayrılan bütçe de arttı. İsveç merkezli Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) raporuna göre, Türkiye’nin askeri harcamaları 2015 ile 2024 arasındaki dönemde yüzde 110’luk artış gösterdi. 
 
SIPRI'nin 2024 raporuna göre, 2024 yılında toplamda 25 milyar dolar savunmaya harcandı. Harcamaların gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı ise yüzde 1,9 olarak gerçekleşti. Aynı raporu göre Türkiye, savunmaya en fazla harcama yapan 17'nci ülke oldu. Meclis'te onaylanan 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu'na göre ise, savunma harcamaları için 913.9 milyar lira, iç güvenlik için 694.5 milyar lira ödenek ayrıldı.
 
Savunma Sanayii Destekleme Fonu (SSDF) için ayrılan kaynak da dâhil edildiğinde toplamda savunma ve güvenlik sektörü için 2025 yılında 1 trilyon 608 milyar lira ödenek ayrıldı. 
 
KAZANAN SİLAH ŞİRKETLERİ OLDU 
 
SIPRI’nin 2024 raporuna göre, Türkiye şirketlerinin, 2015-2019 döneminde yüzde 0,8 olan küresel silah ihracatındaki payı 2020-2024 döneminde yüzde 103 artarak yüzde 1,7’ye yükseldi. Türkiye dünya genelinde silah ihracatında 11'inci sırada yer aldı. Başka bir raporda ise, "En büyük 100 silah üreticisi" listesinde Türkiye'den ASELSAN, Baykar ve TUSAŞ yer aldı. 3 firmanın toplam gelirleri yüzde 24 artışla 6 milyar dolara ulaştı. 
 
Bu şirketlerden ASELSAN'ın hisseleri, PKK'nin fesih açıklamasını yaptığı 12 Mayıs'ta yüzde 6'ya yakın bir oranda değer kaybetti. Yine "yerli ve milli" Baykar ise, Ukrayna'dan Pakistan'a savaş ve çatışmanın olduğu her yere İnsansız Hava Aracı (İHA) ve Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA) satışları yaparak, büyük bir kazanç elde etti. 
 
SAVAŞIN KAYBEDENİ HALK 
 
Yaşanan savaş ve çatışmaların kaybedeni ise halk oldu. Çatışmaların yoğunlaştığı dönemlerde enflasyon ve hayat pahalılığı arttı. Silahların sustuğu dönemlerde ise görece bir refah yükselişi yaşandı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2013 yılında enflasyon oranı 7,4, 2014’te ise 8,17'ydi. Ancak sonraki süreçte enflasyon hızla yükselmeye başladı. 
 
2017’de yüzde 11,9, 2018’de yüzde 20 olarak açıklanan enflasyon, 2024 için ise yüzde 44,38 olarak açıklandı. Yine Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2013 sonu itibarıyla merkezi yönetim bütçe açığı 18,4 milyar lira iken, bu rakam sırasıyla 2014’de 22.7 milyar lira, 2015’te 22,6 milyar lira, 2016’da 29.7 milyar lira, 2017’de 47,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Açık giderek derinleşti ve 2023'de 1,4 trilyon lira, 2024'te ise 2,1 trilyon lira olarak ülke tarihinin rekorunu kırdı. 
 
ALTAN: BARIŞTAN BAŞKA ÇÖZÜM YOK 
 
Emekli savaş pilotu Bahadır Altan, son 42 yıllık sürecin ülke ekonomisini çöküntüye uğrattığına işaret etti. Altan, "2015 yılında Erdoğan'ın masaya dağıtmasının maliyeti milyarlarca doları buldu. Bunu enflasyonla, ekonominin ve üretimin çökmesiyle hissediyoruz. Savaşın ekonomik çöküntüdeki payının ne olduğunu insanların düşünmesi gerek. Bu sürecin de başarısızlıkla sonuçlanması çok daha büyük bir yıkımı getirecek. Bunu düşünerek, artık barıştan başka çözümün olmayacağını bütün toplumun anlaması lazım" dedi.
 
'SİLAH EKONOMİSİ TÜREDİ'
 
Çatışmalı süreçte "savaş ekonomisinin" türediğini söyleyen Altan, şunları söyledi: "İHA ve SİHA üretenler bu savaşta silahların reklamını yaptılar, dünyaya tanıttılar, satış anlaşmaları yaptılar. Bununla övünülüyor. Silah üreten emperyalistlerle rekabet etmek mümkün değil, ama daha ucuza satarak bir pazar buldukları kesin. Kazanan bunlar. Silah eskiden tamamen dışarıdan alınıyordu. Fakat şimdi içeride yapılıyor. Ancak bunun bedelini yine halk ödüyor. ABD'den silah satın alan bir Türkiye ile Bayraktar ya da yerli üretimden silah alan bir Türkiye arasında bir fark yok. Bedelini halk vergileriyle, yoksullaşmayla ödüyor. Kaybedeni çok, kazananı silah üreticilerinin olduğu bir 40 yılı yaşadık. ASELSAN hisselerinin düşmesini de buradan görebiliriz. Silah satışları arttığı için hisseleri yükselmişti. Şimdi silaha ihtiyaç olmayacak."
 
'İŞİMİZ YENİ BAŞLIYOR'
 
Çatışmalı ortamın son bulmasının ırkçılık zemininde hareket eden kesimlerin varlık gerekçelerini de ortadan kaldırdığını söyleyen Altan, "Zafer Partisi ve İYİ Parti gibi ırkçı temelde siyaset yapanlar, MHP'den boşalan yeri doldurmanın hesabında. Bunlar da küçük iktidar hesapları. Savaşı ortadan kaldırdığınız zaman özellikle ırk temelinde siyaset yapanların varlık zemini de kalmıyor. Onlar bunun telaşındalar. Büyük çoğunluk ise sürece karşı çıkarak savaşın taraftarı olduğunun farkında değil. Barış sürecini baltalayan her girişim savaşı dayatan bir rol oynuyor. Bunu topluma anlatarak, demokratik bir ortamda adım adım ilerleyerek kardeşliği sağlayabiliriz. İşimiz yeni başlıyor" diye konuştu.  
 
MA / Tolga Güney
 

Diğer başlıklar

24/05/2025
22:10 'İmamoğlu' pankartına soruşturma
22:05 Slavoj Zizek: Abdullah Öcalan Kürt Nelson Mandelası'dır
21:57 Hayvanseverler açlık grevinin 2’nci gününde
21:08 Ankara’da Kürt Dil Bayramı kutlaması
21:02 Almanya’da Abdullah Öcalan için yürüyüş
20:28 Şara, Barrack ile görüştü
20:26 Erdoğan'dan 'süreç' açıklaması: Yakın zamanda sağlam bir temel üzerinde yükselteceğiz
20:20 Kadınlardan barış için üç acil talep
19:55 KNK Genel Kurulu’nda ‘ulusal birlik’ vurgusu öne çıktı
19:50 Foza Yûsif: Suriye’de çözüm siyasi ve kapsayıcı yöntemlerle olmalı
19:37 Şikayetleri sonuçsuz kalan kadın, karakol önünde eyleme başladı
19:21 Amed'de kadınlar konser ve atölyelerde buluştu
18:42 Pakistan ve Hindistan, hava sahaları yasaklarını uzattı
18:40 Gazze’ye can kaybı 53 bin 901’e yükseldi
18:38 Kaytan ve Altun için Fransa’da anma
18:33 Tutsak öğrenciler için ‘Direniş Şenliği’ düzenlendi
17:44 Rusya: Ukrayna’da 3 yerleşim yeri kontrolümüze geçti
17:40 Gazeteci Karabay’ın tutukluluğuna itiraza ret
17:32 Îlham Ehmed: Suriye’deki sorunların çözümü özerk sistemle mümkün
17:16 Askerler tarafından öldürülen Yıldırım anıldı
16:48 Ankara’da devrimci önderler anıldı
16:42 İzmir'de tarım arazisinde yangın
16:34 'Hasta tutsaklara özgürlük, infaz yakmalara son'
16:26 X'e erişilemiyor
16:19 3 kentte eylem: Kürtçe resmi ve eğitim dili olmalı
16:08 İstanbul'da 'barış' paneli: Özne olmalıyız
15:43 Şahin Altun 31 yıl sonra tahliye edildi
15:33 İHD kongresi: Devlet üzerine düşeni yapmalı
15:09 31 yıl sonra tahliye edildi
15:06 Erdoğan, Şara ile görüştü
15:03 3 tutsağa dair uyarı: Cezaevinde yaşamlarını sürdüremezler
14:55 İBB soruşturmasında gözaltına alınanların ifadeleri başladı
14:44 Dêrsim’de ‘katletme' yasasına tepki
14:16 Bakırhan: Süreç için Alevi canlardan destek istiyoruz
14:05 KHK'liler 133 haftadır eylemde
14:00 Tülay Hatimoğulları, Sosyalist Enternasyonal'da Öcalan'ın mesajını paylaştı
13:33 Kayıp yakınlarından ‘Hakikat Komisyonu’ çağrısı
13:30 Katia Zagoritou: Ortak bir Kürt örgütlenmesi oluşturulmalı
13:28 KNK 23. Olağan Kongresi başladı: Ulusal birlik acil görevimiz
13:24 31 yıl önce gözaltında katledilen Örhanlar için adalet talebi
12:52 Koma Ma’dan Paris’te coşkulu konser
11:55 Pedro Sanchez: Aşırı sağ yükselişte, kendimizi güncellemeliyiz
11:37 Atina’da 'Kürt sorunu ve Ortadoğu'daki gelişmeler' konferansı
11:21 Dêrsim'de 'kuyu tipi' cezaevlerine karşı açlık grevi
11:05 Bakırhan: Barış için ittifakları büyüteceğiz
11:03 Irkçı tehditler sonrası Vanspor’un otel rezervasyonu iptal edildi
10:21 Şirnex'te kaza: 3 ölü
10:18 Mahkemeden tacizi ‘aklama’ gerekçesi: Herkesin girip çıktığı yerde olmaz!
10:15 Dêrazor’da DAİŞ saldırısı
09:18 Jean-Pierre Restellini: Öcalan ile özgür şartlarda görüşmek istiyorum
09:13 Oral Çalışlar: Kürtlerin Kürt olduğu kabul edilirse sorun çözülür
09:08 Av. Kenkeş: Türkiye 'umut hakkı' kararını uygulamakla yükümlü
09:04 ABD: Suriye'ye yaptırımlar kaldırıldı
09:04 Yeşil Sol Partili Sönmez: Büyük bir demokrasi koalisyonuna ihtiyaç var
09:03 Eren Baskın: Onurlu barış olacaksa babamın katillerini affetmeye razıyım
09:02 Taybet İnan'ın oğlu: Bedel ödemeyenlerin 'barış istemiyoruz' deme hakkı yok
09:00 24 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
23/05/2025
21:58 Geleneksel ‘Devrim Yürüyüşü’ gerçekleştirildi
21:10 SES Eş Genel Başkanı: Emek özgürleşene kadar mücadele edeceğiz
21:01 ‘Kürtçe eğitim dili olsun’
20:44 'Faille aynı kampüste bulunmayı reddediyoruz'
20:27 Adalet Kaya: Barışı kadınlar inşa edecek
20:02 CPT: Türkiye Amêdiyê kırsalını 26 kez bombaladı
19:36 DEM Parti Eş Genel Başkanları, Devlet Bahçeli ile görüşecek
19:18 Kayyım kadınlara hukuki destek sağlayan protokolü feshetti
18:59 Ahmet Özer tahliye edilmedi
18:10 DEM Parti ve Gelecek Partisi görüşmesi sona erdi
18:06 Çatışmalı süreçler tartışıldı: Karşılıklı güven çok önemli
17:43 Vanspor maçı öncesi tehditvari açıklama
17:00 Çimento fabrikasının ÇED sürecine itiraz
16:54 Erdoğan 10 yılı 'Aile Yılı' ilan etti
16:24 DEM Parti ve Gelecek Partisi görüşmesi başladı
16:22 Şirnex’te 'hasta tutsaklara özgürlük' çağrısı
16:07 Bahçeli: Erdoğan'ın caymaya hakkı yoktur
15:59 DEM Parti'den 'toplumsal mutabakat' çağrısı
15:54 KATDER kongresini yaptı
15:51 İşçiler 13 gündür eylemde: Kazanana kadar susmuyoruz
15:04 S ve Y tipi cezaevlerinin kapatılması için kanun teklifi
15:00 Maden kirliliği soruşturmasında takipsizlik kararı
14:59 Koğuş tellerini söken 47 tutsağa seri cezalar
14:28 KESK: Yiğiter’e saldıranların arkasındaki güçleri açığa çıkarın
13:52 Halkın tepkisi üzerine JES toplantısı iptal edildi
13:37 Amed'de 'Kadın Emek ve Kültür Sanat Buluşması' başladı
13:24 Meslektaşlarının katledilmesini protesto eden gazeteciye soruşturma
13:15 Yaşam hakkı savunucuları sokaktaki hayvanlar için açlık grevinde
13:05 Ayşegül Doğan: Meclis Başkanı komisyon için sorumluluk almalı
12:45 Aleyna Çakır davasında keşif talebine ret
12:30 Barcelona, Kuzey ve Doğu Suriye'de ‘Umut Ligi’ projesi başlattı
12:14 20 cezaevine dair rapor: 2 kişi 1 ranzada yatıyor
11:52 13’üncü Engelsiz Film Festivali başladı
11:46 Şam’dan Çinli şirketle 20 yıllık yatırım anlaşması
11:21 Hanehalkı enflasyon beklentisi arttı
11:21 İmamoğlu'nun fotoğraf, görüntü ve sesine yasak getirildi
11:14 Koğuşa yerleştirilen kameraya karşı 'tek kollu' direniş
10:41 Ailelerden İmralı başvurusu
10:23 Tülay Hatimoğulları: Kayyım yasası lağvedilmeli, yerel yönetimler güçlendirilmeli
10:18 Balıkesir'de bir kadın katledildi
09:55 ‘Kürt Dirilişi’ belgeseli internet sitesi açıldı
09:35 Menzione: Öcalan başlatmak istediği değişimi dışarıdan yönetebilmeli
09:29 Temel: İktidarın çekingenliği çözüm karşıtlarını cesaretlendiriyor
09:23 Çatışmalarda yakınlarını yitirenlerin talebi: Özgürlük ve barış
09:21 Yayınevi sahibi ve çalışanına 'kitap' davası
09:19 Tutsakların görüntülü görüşme hakkına 'teknik eksiklik' engeli
09:16 Altun’un cezaevi arkadaşı: Hiçbir koşulda taviz vermezdi
09:13 ÖHD Eş Genel Başkanı: 'Umut hakkı'nın uygulanması elzem
09:12 Tarihçi Ulugana: Çözüm Lozan'ı lağvetmek değil, demokratik bir anayasanın teşkilidir
09:09 Çelenk: Yeni süreçte bağımsız muhafazakar STÖ'lere de ihtiyaç var
09:08 'Bir Heykelin Gölgesinde' kadın mücadelesi
09:07 Valilikten koçerlerin yaylalara gidişine yasak
09:04 Kürtçe oyuna salon engelinin gerekçesi: Müdür uygun görmedi!
09:02 Gabar’daki tahribatın uydu fotoğrafları
09:02 DGD Yardımcısı Taş: Öcalan'a güveniyoruz, katkı sunmaya hazırız
09:00 23 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
08:00 İBB'ye 4’üncü dalga operasyonu: 49 kişiye gözaltı kararı
22/05/2025
23:10 Vanspor, Elazığspor’u 4-1’lik skorla yendi
22:59 Özerk Yönetim heyeti Paris’te parlamenterlerle görüştü
22:44 MESEM cinayeti davasında savcı ve sanık duruşmaya katılmadı
22:13 Kürt siyasetçi Çağro Mêrdîn’de toprağa verildi
21:34 İsrail, Lübnan'ın güneyine saldırdı
21:16 Çalıştırıldığı inşaattan düşen 12 yaşındaki çocuk entübe edildi
20:37 İBB'ye yönelik bir operasyon daha: 7 kişiye tutuklama talebi
20:06 ABD'de uçak düştü
20:00 İzmir'de 'Kent hakkı bağlamında göç, mültecilik ve dönüşüm meselesi' paneli
19:49 PKK kararı sonrası MGK ilk kez toplandı
19:16 Süveyde'de patlama: 2 ölü
19:13 Otel yangınında bakan yardımcısına soruşturma izni verilmemesi kararına itiraz
19:11 Vanspor-Elazığspor maçı öncesi stadyumda gerginlik
19:01 Öznur Değer: Gazeteciliğe devam edeceğim
18:52 DEM Parti ve AKP görüşmesinde hangi konular gündeme geldi?
18:16 Agirî’de Kürt Dil Bayramı kutlaması
18:11 Erzingan’da şüpheli ölüm
18:04 Gever’de ‘Kadın Tarihi’ atölyeleri
17:54 Rojin Kabaiş’in aile ve avukatları dosya savcısı ile görüştü
17:47 Süreç gündemli DEM Parti PM toplantısında neler tartışıldı?
17:27 Pîran’da 4 bölge ‘Özel Güvenlik Bölgesi’ ilan edildi
17:23 Çocuklarını rehin alan Alpaslan’ın davasında görevsizlik kararı
17:18 Baro başkanına tehdit davasında ev hapsi
16:26 DEM Parti’den grevdeki Toros Tarım işçilerine ziyaret
16:22 MHP'li Yıldız: İnfaz düzenlemesi KHK mağdurlarını da kapsamalı
16:19 Kadınların barış sürecine aktif katılımı için Meclis Araştırması talebi
16:10 Colemêrg’de 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı açıklaması
15:22 Fatma Oğur’u katleden failin yeniden yargılandığı dava görüldü
15:18 ‘Tecrit kaldırılsın, hasta tutsaklar serbest bırakılsın’
14:41 Savunma Bakanlığı’ndan açıklama: Saldırılar sürecek
14:34 Mülteci hakları savunucusu Taha Elgazi'nin sınır dışı edilmesine tepki
14:19 Sibel Ayğan'ı katleden erkeğe ağırlaştırılmış müebbet
14:13 Ege Üniversite Hastanesi çalışanları iş bıraktı
14:04 Amed Kent Konseyi Çocuk Meclisi ilan edildi
14:00 Erdoğan’da anayasa açıklaması: Tekrar seçilme gibi bir derdim yok
13:11 DYO işçileri greve çıktı