ANKARA - Ekonomi Uzmanı İlhan Döğüş, ABD'nin yeni vergi tarifelerinin dünyayı çalkantılı bir sürecin eşiğine getirdiğine işaret ederek, Mısır ve Suriye'nin küresel üretim merkezleri zincirine dahil edileceğini söyledi.
ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan'da imzaladığı kararla 185 ülkeye yeni gümrük vergisi tarifeleri getirdi. Yeni tarifeler kapsamında, ABD'nin ithal ettiği mallara yüzde 10 ila 50 arasında değişen gümrük vergileri uygulanacaktı. Yeni kararname ile ABD'nin yüzde en fazla gümrük vergisi uyguladığı ülke listesinin başında Çin, Vietnam, Tayland ve Japonya gibi Asya ülkeleri geliyordu. Aralarında Türkiye'nin de olduğu bazı ülkelere ise yüzde 10 gümrük vergisi uygulanacaktı. Ancak küresel finansal piyasalarda meydana gelen olumsuz tepkiler üzerine, 90 gün süreyle Çin hariç çoğu ülkeye uygulanan gümrük vergileri geri çekildi. Çin'e yönelik ithalat vergisi ise kademeli bir şekilde yüzde 145'e kadar yükseltildi.
VERGİ TARİFLERİYLE HEDEFLENENLER
University of Europe for Applied Sciences'nde (Avrupa Uygulamalı Bilimler Üniversitesi) Öğretim üyesi ve ekonomi uzmanı İlhan Döğüş, tarifelerin iki farklı nedene bağladı. Döğüş, "Bunlardan birincisi; bu tarifeleri, uyguladıkları ülkeler ile pazarlık kozu olarak kullanmak. Mesela Japonya ile bir pazarlık yapıldı ve Japonya dedi ki 'Tamam tarifeleri kaldırıyoruz.' Karşılığında bir şey aldı muhtemelen. Japon borsası düşerken tekrar yükselmeye başladı. Yani tarifeleri, bu ülkelerle yapacakları pazarlıklarda kullanacakları bir enstrümana dönüştürmek istiyorlar. İkincisi ise, Trump ve Elon Musk’ın ana hedefi Avrupa Birliği’ni (AB) dağıtmak ve dünyada AB’nin temsil ettiği o liberal demokrasi ve çoğulculuk değerlerini tasfiye etmek" diye kaydetti.
Döğüş, tarifelerin bir diğer nedeninin ise "Çin ile çatışmayı öncelemek" olabileceğini söyledi. Döğüş, "Şimdi Ortadoğu’da Suriye faslı kapanıyor. Belki İsrail ile İran arasında bir çatışma olacak ama Amerika, Trump’ın isteği doğrultusunda Avrupa’dan çekiliyor. Almanya üslerindeki askerlerini çekmek istiyor. Bu 'NATO’nun Avrupa’da genişlemesini istemiyorum ve AB’yi sırtımda taşımak istemiyorum' demek. Yanı sıra Elon Musk’ın ve Putin’in Avrupa’da ırkçı siyasi partileri desteklediğini de biliyoruz. Dolayısıyla ana hedeflerinin aslında Doğu Avrupa’yı Putin’e bırakmak ve Putin’in istediği gibi kapatmak. Bunun yanında da AB’yi de stabilize edip parçalamak" değerlendirmesinde bulundu.
'ÇİN'İN VERGİ KARARI ABD'Yİ ETKİLEMEYECEK'
ABD’nin kararı sonrası Çin'in de vergileri yükselttiğine dikkati çeken Döğüş, bu durumun ABD'yi etkilemeyeceğini savundu. Döğüş, "Çin, ihracatının yüzde 15'ini ABD'ye, ithalatının yüzde 7'sini ABD'den yapıyor. ABD ise ihracatının yüzde 7'sini Çin'e, ithalatının yüzde 14'ünü ise Çin'den yapıyor. Dolayısıyla Çin, ABD'ye dış ticaret fazlası veriyor ve ABD gibi büyük bir müşterisi olduğu için genel toplamda dış ticaret fazlası veriyor. Öte yandan ABD ihracat odaklı bir büyüme stratejisi izlemedi. Fakat Çin yıllarca ihracat odaklı bir büyüme stratejisi izledi. Bu da ihracatta Çin'in ABD'ye bağımlılığının ABD’nin Çin’e bağımlılığından yüksek olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla Çin'in gümrük vergilerini yükseltmesi ABD'yi sarsacak ya da caydıracak kadar güçlü bir adım olarak görülmüyor" diye konuştu.
'ORTADOĞU KÜRESEL ÜRETİM AĞINA GİRİYOR'
ABD'nin Çin'e dönük vergi kararı ile Ortadoğu’nun üretim ağına girmesi arasındaki ilişkiye değinen Döğüş, "Bugün Mısır'daki ayakkabı, tekstil ve beyaz eşya fabrikaları bunun göstergesi. Mısır neden kritik? Hem Afrika’ya hem de Ortadoğu’ya yakın ve deniz yolu ticareti üzerinde yer alıyor. Suriye’ye bakacak olursak; yeni bir rejim var ve yeni yönetim göreve geldiğinde ilk iş olarak özelleşmeye geçerek, kamu çalışanlarını işten çıkardı. Yani oradaki İslamcı rejim de neo-liberal politikaların taşıyıcısı olacak. Suriye’nin stabilizasyonuyla birlikte küresel üretim zincirine dâhili de sağlanacak" şeklinde konuştu.
‘AMERİKA ÇİN'İ ENGELLEMEK İSTİYOR'
Çin’in ucuz emek deposu ve atölye konumundan çıkmak istediğini kaydeden Döğüş, Çin'in daha yüksek teknolojili üretime geçmek istediğini belirtti. Döğüş, "Amerika da bunu engellemek istiyor. Bu yeni çatışma eksenini tanımlarken de böyle bakmak lazım. ABD’nin Rusya ve Çin’in yakınlaşmasını engellemeyi amaçlaması da bununla bağlantılıdır" dedi.
Döğüş, dünyanın kritik bir çalkantılı sürecin eşiğinde olduğuna işaret ederek, "Eğer tekelci ve siyaseti şuanda domine eden aşırı sağ siyaset baskın gelirse önümüz parlak değildir. Bu nedenle demokratik güçlerin bir araya gelip bu sürece ortak ve güçlü bir cevap vermesi gerekiyor" diye kaydetti.
MA / Ömer Güngör