‘Lijneyên çavdêriyê hêviya çareseriyê hedef digirin’

2025-07-28 10:05:01


	ENQERE - Hevberdevkê Komîsyona Girtîgehan a ÎHD'ê Omer Faruk Yazmaci got ku Lijneyên Îdarî û Çavdêriyê yekser hêviyên aştî û çareseriya demokratîk hedef digirin. 

	 

	Binpêkirinên wekî taloqkirina berdan û şewitandina cezayan bi biryarên Lijneyên Îdarî û Çavdêriyê berdewam dikin. Herî dawî, mijara serbestberdana 35 girtiyên li Girtîgeha Tîpa F a Bolûyê, ket rojevê. Di beşa kontrolê ya Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Tîpa 2 a Sîncanê de jî hat gotin ku li girtîgehan şîdeta psîkolojîk tê kirin.

	 

	Hevserokê Şaxa ÎHD'ê ya Enqereyê û Hevberdevkê Komîsyona Girtîgehan a ÎHD'ê Omer Faruk Yazmaci zextên tên jiyîn nirxand û diyar kir ku li her derê Tirkiyeyê pêkanînên bi heman rengî pêk tên. Yazmaci bal kişand ser ku hincetên dirêjkirina cezayên girtiyan 'tirsnak' û 'bêhiqûqî' ne û wiha got: "Cezayên li girtiyan tên birîn bi bahaneyên ku bi rastî jî nikarin kesî ji hêrsê aciz bikin, tên taloqkirin. Mînak, hebûna hejmareke zêde ya rojnameyên kevn dibe pirsgirêk. Her wiha sedem hene ku tedbîrên teserûfê yên hatine bicihkirin nayên şopandin. Her wiha cezayên 2 girtiyên temen mezin ku temenê wan di ser 70 salî re ye, ji ber ku jiyaneke wan a xwendekariya çalak nîne, hatiye taloqkirin. Her wiha telefona 10 deqeyan a girtiyekî bi malbata xwe re tê qeydkirin, tê şopandin û piştre tê gotin, 'bi malbata xwe re ketin nava şer', û piştî berdanê zehmetiyê dikişînin ku bi malbata xwe re li hev bikin û ji bo vê jî înfaza wan tê taloqkirin. Her cara ku darizandina girtiyekî tê taloqkirin, hemû biryarên dîsîplînê yên di tevahiya jiyana xwe de wergirtine, esas digire. Her wiha girtiyên ku cezayê wan hatiye dirêjkirin jî hene ji ber ku tevdîrên teserûfê nedane bi îdîaya ku ampûl li ser hatiye hiştin Ji ber vê yekê, di rewşa heyî de em xwe dibînin ku Lijneyê Çavdêriyê ne berhema qanûneke îdamê ye, lê belê pratîkeke cezakirinê ya îdeolojîk e.”

	 

	‘PÊKANÎNÊN KEYFÎ’

	 

	Yazmaci diyar kir ku Lijneyên Îdarî û Şopandinê mekanîzmayeke paralel a ku aştiyê provoke dike û wiha got: "Niha, biryarên siyasî yên kêfî yên Lijneyên Îdarî û Şopandinê ne tenê sînordarkirina azadiya takekesî yan jî binpêkirina azadiyê ye. Bêguman ev heye, lê di heman demê de hêviyên aştî û çareseriyên demokratîk ên li Tirkiyeyê jî yekser hedef digire. Di vir de bi rastî jî binpêkirina mafan heye, lê divê em vê weke avadaniyeke paralel binirxînin ku ji binpêkirina mafên mirovan wêdetir û bi îradeya hikûmeta navendî re rû bi rû ye. Ev heye; Wezîrê Dadê dema behsa 10'emîn Pakêta Darazê dikir, li meclisê bi rojnamegeran re hevpeyvînek pêk dianî. Dema mijar bû Lijneyên Îdarî û Şopandinê got, 'Ev Lijneyên Îdarî û Şopandinê mijareke îdarî ye û bi ti awayî pêwîstî bi rêziknameyê nîne. Eger pêwîstî pê hebe dikare li wan bê gerîn û di vê mijarê de nîqaş bên kirin'. Ya rast, ji wan re hatiye ragihandin ku pêkanînên gelekî kêfî bi vî rengî tên meşandin. Gotin ku divê dawî li vê pêkanîna kêfî bê anîn û ev pirsgirêk bi pêkanînên îdarî were çareserkirin. Temam, ev gotina wezîr e, ev îdîa ye, lê derket holê ku pirsgirêkek pir sîstematîktir heye. Li vir li gorî gotinên Wezîrê Dadê bi xwe, ew bi xwe rê li ber serbestberdana girtiyên xwedî desteya serbixwe ya qaşo digire û van desteyên serbixwe yên ku tê gotin, rejîmeke ne rewa ava kirine. Wisa xuya dike ku ev rewş Wezîrê Dadê jî derbas dike.”

	 

	PIRSGIRÊKA REJÎMÊ

	 

	Hat gotin ku Lijneyên Çavdêriyê avahiyek e ku bêhiqûqiyê sazûman dike û nîqaşên aştiyê yên di çarçoveya Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk de tên nîqaşkirin, ji aliyê van desteyan ve li ber çavan nehatine girtin. Yazmaci wiha axivî: "Beriya niha, di pêvajoya aştiyê de yanî beriya xetimandina pêvajoyê, di nava Desteya Ewlekariya Milî (MGK) de plana hilweşînê hat aktîfkirin. Bi vê plana hilweşînê re ji bo tesfiyekirina Tevgera Azadiyê ya Kurd bernameyek hat destpêkirin û di vî warî de sonda pîroz hat dayîn. Di nava vê sonda pîroz de AKP a otorîter a Îslamîst, nîjadperest a şoven MHP û her wiha Ergenekona tam û avahiyên kûr ên dewletê jî hebûn. Van avaniyan li dijî xwestekên azadiyê yên gelê Kurd sond xwaribûn. Niha, ev ji midûriyetên girtîgehan heta rektorên zanîngehê, ji dadgeriyê heta desteyên îdarî li her derê hatine bihêzkirin. Piştre jî bandora vê avahîyê li her derê hebû. Bi awayekî xwezayî ev dorpêça îdeolojîk jî di dirêjkirina cezayên girtiyên Kurd de tê nîşandan. Ji ber vê yekê ev avahî biryarên ku aştiyê provoke dikin didomîne. Ya rast, zêdetir e. Her biryarek ji Desteyên Îdarî û Çavdêrî, di rastiyê de ne pratîkek cezakirinê ye, lê tenê peyamek e. Ev deste di rastiyê de ne pergaleke hiqûqî ye. Em nikarin li vir rexneyeke hiqûqê bikin. Di vir de pirsgirêka rejîmê heye.”

	 

	‘AŞTÎ LI DERVEYÎ GIRTÎGEHÊ YE’

	 

	Yazmaci anî ziman ku bi biryarên lijneyê re tê xwestin ku aştî nepêkan be û destnîşan kir ku ev lijne li dijî aştiyê hatine avakirin û wiha axivî: "Lijne ne tenê bûne organeke îdarî , lê nirxên îdeolojîk. Îdare li deriyên girtiyan dixe û em rastî gotinên ku heqaretan tên û dibêjin, 'Em Partiya Zaferê ne, aştiya we me eleqedar nake' rast hat. Me ev nêzîkatî li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Kirşehîrê dît. Dîsa, di dema serdana me ya Girtîgeha Kirikkaleyê de, çawa ku em ji bo hevdîtina xwe ya bi dozgerê girtîgehê re ketin hundir, dozger got, 'Aştî li derveyî vir e; li girtîgehê aştî pêk nayê' Beriya ku em dest bi civînê bikin jî me ev tecrube kir.”

	 

	Yazmaci da zanîn ku ji ber tiştên hatine jiyîn berpirsyariyên meclisê hene û destnîşan kir ku divê binpêkirinên mafên mirovan ên qala wan tê kirin beriya qanûnên entegrasyonê werin çareserkirin. Yazmaci işaret bi gotinên Wezîrê Edaletê yên ji bo rojnamevanan wiha axivî: "Eger mîna ku wezîr dibêje, eger bi telefonê çareser bibe, hingî bila çareser bike. Lê belê di vir de bi rastî jî ti valahiyek otorîteyê nîne. Komîteyên ji kadroyên siyasî hatine avakirin hene. Ev avabûn, bi rengê xwe yê heyî hiqûqê felç dike, edaletê ji holê radike û dewletê ne rewa dike. Ev yek ji bo vê dewletê rewşeke gelekî xetere ye. Ji ber vê yekê pratîkeke ku gotinên xwe berevajî dike heye. Ya ku divê îro bê kirin, gelekî zelal e. Di serî de hemû polîtîkayên îdarî yên van komîteyan rewa dikin, divê bên rakirin. "

	    

	MA / Omer Gungor